Czym objawia się stres? Jak reagujemy na stres?
Różne osoby w odmienny sposób reagują na jedną i tę samą sytuację. To, co dla jednej osoby nie stanowi żadnego problemu, dla drugiej może być trudne i może wywoływać napięcie. Każdy z nas jest inny i ma inne doświadczenia życiowe (osobiste i zawodowe) i dlatego reakcja na daną sytuację oraz sposób radzenia sobie ze stresem jest różna i pośrednio związana z indywidualnymi możliwościami człowieka.
Reakcja na stres wiąże się z wystąpieniem trzech stadiów (faz):
- Stadium reakcji alarmowej (faza mobilizacji)
Organizm reaguje na działanie stresora (szkodliwego czynnika). Osoba się mobilizuje i stara się wykorzystać najlepiej potencjał i możliwości, które posiada. Występuję zmiany biochemiczne – wzrasta temperatura, ciśnienie, adrenalina i emocje oraz lepiej funkcjonują procesy poznawcze, jak uwaga, czy pamięć, co sprzyja pozytywnie podejmowanym przez osobę działaniom, gdyż są one wtedy bardziej efektywne. - Stadium odporności (faza adaptacji)
Osoba przyzwyczaja się, adaptuje do sytuacji stresowej, jeśli trwa ona dłużej. Organizm się uodparnia na stresor, emocje opadają, a procesy poznawcze i fizjologiczne wracają do normy. By poradzić sobie z trudną sytuacją osoba koncentruje się na problemie i jego rozwiązaniu. - Stadium wyczerpania (faza destrukcji)
Jeśli sytuacja stresowa nadal trwa, negatywny czynnik nadal oddziaływuje na osobę, a towarzyszą temu rosnące wciąż emocje i frustracja, osoba osiąga punkt, w którym traci wytworzoną w poprzedniej fazie odporność na stresor. Następuje sytuacja, w której osoba traci efektywność działań, a zaczyna przejawiać zachowania destruktywne, np. tracimy zdolność samokontroli, podejmowania racjonalnych decyzji, pamięć. Konsekwencją tego stanu jest wyczerpanie organizmu, które w dalszej perspektywie może prowadzić do wypalenia zawodowego, a nawet śmierci.
Stres przejawia się w:
- reakcjach fizjologicznych organizmu,
- reakcjach emocjonalnych i zachowaniu,
- reakcjach intelektualnych.
Reakcje fizjologiczne:
- wyostrzenie zmysłów (nadwrażliwość na bodźce)
- rozszerzenie źrenic
- podwyższone ciśnienie
- szybki oddech
- suchość w ustach
- przyspieszone bicie serca
- zwiększenie wydzielania adrenaliny
- pocenie się
- szybkie spalanie
- uczucie zimna/dreszcze
- zaburzenia ze strony układu pokarmowego (nudności, zaburzenia trawienia)
- brak apetytu/objadanie się
- ból brzucha
- ból głowy/migrena
- ból w klatce piersiowej
- trudności w oddychaniu
- bóle mięśni (napięcie)
- “gęsia skórka”, wysypka
- zaczerwienie lub bladość ciała
- drżenie rąk
Reakcje emocjonalne i przejawiające się w zachowaniu:
- strach, lęk
- niepokój
- chwiejność emocjonalna
- nieufność
- uczucie zmęczenia
- obniżenie nastroju, pesymizm
- drażliwość, niecierpliwość
- płaczliwość
- jąkanie się
- milczenie lub gadatliwość, szybkie tempo mówienia (“słowotok”)
- zaburzenia snu (trudności z zasypianiem, sen nie przynoszący wypoczynku, bezsenność)
- impulsywność/wybuchowość
- malkontenctwo/narzekanie
- gniew, agresja, autoagresja (samookaleczenie, próby samobójcze)
- nadużywanie leków i używek
- tiki, nerwowe ruchy, nadmierna ekspresja
- unikanie kontaktów z ludźmi lub prowokowanie konfliktów i kłótni
Reakcje intelektualne:
- zaburzenia procesów poznawczych (spostrzegania, uwagi)
- zaburzenia koncentracji
- zaburzenia pamięci
- “gonitwa myśli”
- uczucie pustki w głowie
- zaburzenia wartościowania (oceny sytuacji)
- zaburzenia podejmowania decyzji
- obniżona efektywność i tempo pracy
- zaburzenia samokontroli i obniżenie samooceny
- nieracjonalność myślenia
- poczucie bezsilności
- obniżone poczucie własnej wartości
- niższa tolerancja wobec innych ludzi
- wyraźne ograniczenie w postrzeganiu świata i jego złożoności
W niektórych przypadkach dochodzi do SOMATYZACJI. Długotrwały stres obniża ogólną odporność naszego organizmu i zaczyna nam szkodzić. Osoba nie potrafi racjonalnie podejmować decyzji,, rozwiązać problemu i dochodzi do sytuacji, w której na podłożu psychologicznym pojawiają się dolegliwości z fizjologicznej strony organizmu. Wynikiem stresu mogą więc być: choroba wieńcowa, nadciśnienie, wrzody żołądka, nowotwory , depresja, alergia, udar, zawał serca, wylew, astma, cukrzyca, reumatyzm, bóle mięśniowe, infekcje wirusowe i bakteryjne.