Dla przeciwdziałania kształtowaniu się nagannej społecznie postawy jednostki należy operować całym arsenałem środków. W grę wchodzić będą: wskazania pedagogiki społecznej; higieny psychicznej, szczególnie gdy chodzi o młodzież; działalność placówek kulturalnych w zakresie krzewienia zasad etyki współżycia społecznego; przepisy prawne jako rodzaj skodyfikowanych zasad tego współżycia. Przez cały system prawny ustawodawca zakreśla granice swobody działania jednostki, a przez przepisy karne informuje, jakie postępowanie uznaje za społecznie niebezpieczne.
Na podstawie prawa karnego można tylko zakazać określonego postępowania, trudno natomiast regulować wszelkie zachowanie się wszystkich ludzi. Dlatego w miarę rozwoju kulturalnego opracowanie i wprowadzenie w życie nakazów — skłaniających do określonego zachowania się pożytecznego dla grupy społecznej, rodzinnej, państwowej, zawodowej itp. — staje się zadaniem odrębnym niezależnie od prawa. W ten sposób wykształca się system norm pedagogiczno-społecznych, który nie posługuje się sankcjami, ale odwołuje się do norm etycznych i do żywotnego interesu społecznego. Na przykład rezygnujemy niekiedy z osobistych korzyści, aby nieść pomoc drugim. System norm pedagogiczno-społecznych (z których część znajduje się w przepisach prawnych) dysponuje nie tylko ocenami ujemnymi, lecz i dodatnimi skłaniającymi do pozytywnych postaw. Wytwarzanie się takich postaw—w dużej mierze i pod wpływem przepisów prawa — na tle określonego rozwoju stosunków społecznych, prowadzi do zjawiska tzw. sublimacji, czyli uszlachetnienia prymitywnych, pierwotnych odczuwań i ich zewnętrznych przejawów. W procesie tym wdrażanie do przestrzegania trzeźwości odgrywa poważną rolę, gdyż zapobiega nasilaniu się czynników zmuszających do ingerencji prawa.
Dezorganizujący wpływ alkoholu na psychikę człowieka często znajduje swe odbicie w nagannym społecznie zachowaniu się jednostki. Nie chodzi jednak tylko o czyny przestępcze. Alkoholizm wpływa bowiem szkodliwie także na zdrowie, na pracę, na życie rodzinne i dobrobyt. Aby przeciwdziałać ujemnym skutkom alkoholizmu ustawodawca sięgnął nie tylko do przepisów karnych, ale również do administracyjnych i cywilnych. Gdy chodzi o przepisy karne, to stanowią one przejaw reakcji społecznej na czyn przestępczy. Poprzez karę realizuje się dążenie do zapobieżenia popełnieniu przez sprawcę nowego przestępstwa. Jest to tzw. prewencja szczególna. Polega ona przede wszystkim na poprawieniu przestępcy, na jego reedukacji społecznej. Kara stanowi środek zmierzający do umocnienia poczucia odpowiedzialności za własny czyn nawet wówczas, gdy jest on wynikiem niedbalstwa lub lekkomyślności. Zagrożenie sankcją karną spełnia równolegle jeszcze jedno zadanie, a mianowicie oddziałuje ogólnie na świadomość społeczną o nieuchronnych konsekwencjach w razie popełnienia czynu przestępczego. W tym wyraża się rola zapobiegawcza przepisu karnego, tzw. prewencja ogólna. Zawarte w treści przepisu ostrzeżenie jest bowiem skierowane do wszystkich.
Wszystkie rodzaje przepisów prawnych mają duże znaczenie w płaszczyźnie psychoprofilaktycznego oddziaływania, a tym samym wspierają pedagogikę społeczną. Dla zwalczania ujemnych zjawisk kara nie jest jedynym środkiem. Cały bowiem rozwój kultury, działalność oświatowo-wychowawcza, opieka społeczna, rozwój gospodarki narodowej, jednym słowem — cały zorganizowany byt społeczny nastawiony jest na eliminowanie zjawisk społecznie szkodliwych. Toteż ilekroć wypada nam sięgać do przedstawienia normy prawnej, warto zawsze pamiętać o tym jej charakterze i sposobie oddziaływania. Stąd płynie też metodologiczny postulat ścisłego wiązania treści przepisów z konkretnym podłożem społecznym, gdyż bez tego ich zrozumienie i akceptacja mogą być utrudnione.
Zespół zasadniczych norm prawnych odnoszących się do omawianego tematu zawarty jest w Ustawie z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu. (w dalszym tekście będziemy określali ją w skrócie wyrazem „Ustawa”) oraz w Kodeksie karnym z 1969 r. Poza tym niektóre aspekty zagadnienia uregulowane są również w innych aktach prawnych.
Ustawa o zwalczaniu alkoholizmu stanowi wyraz rozsądnej polityki antyalkoholowej. Z jednej strony kładzie mocny nacisk na uruchomienie tych wszystkich dźwigni, które mogą działać hamująco na konsumpcję alkoholu, a z drugiej uwzględnia obiektywną konieczność niepozbawiania rynku napojów alkoholowych. Unikając skrajności Ustawa zapobiega rozplenieniu się nielegalnej produkcji alkoholu, tzw. „bimbrownictwa”, wokół czego z reguły tworzą się środowiska przestępcze. Przy ustalaniu administracyjnych nakazów i zakazów brano pod uwagę realną możliwość ich przestrzegania i egzekwowania. Ustawa nie zamyka drogi do prohibicji, ale też nie wprowadza ogólnego nakazu prohibicyjnego, licząc się z konkretnie istniejącą sytuacją.
Program polityki antyalkoholowej nie jest jakąś rzeczą niezmienną. Alkoholizm zależnie od rodzaju, zasięgu i nasilenia może być zjawiskiem marginesowym, a może też stać się istną plagą społeczną. W każdym przypadku inne będzie nasilenie reakcji społecznej i inne środki zaradcze. Na przykład stan nietrzeźwości sprawcy przestępstwa był dawniej oceniany jako okoliczność zasługująca na pewną wyrozumiałość, podczas gdy obecnie uzasadnia bardziej surowe potraktowanie przestępcy.
Nasze ustawodawstwo stwarza dostatecznie szeroką podstawę dla organizacyjnego ujęcia i rozwijania działalności antyalkoholowej. Obowiązujące przepisy są konsekwentną i logiczną odpowiedzią na ujemne następstwa społeczne wywołane nadużywaniem napojów alkoholowych. Dzięki też nim podejmowane środki nie zawisają w powietrzu, lecz znajdują silne oparcie w autorytecie prawa. Ma to również niemałe znaczenie psychologiczne, jeśli chodzi o wzmożenie obywatelskiego zaangażowania się w działalność profilaktyczną.