PODZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W ZALEŻNOŚCI OD ILOŚCI WYPIJANEGO ALKOHOLU
Przeciętna konsumpcja napojów alkoholowych w przeliczeniu na 100% alkohol wynosiła w Polsce na jednego statystycznego mieszkańca powyżej 15 lat — 5,93 litra w roku 1965, a już 6,18 litra w r. 1966. Nie daje to jednak jeszcze wyobrażenia o tym, jakie grupy ludności piją najwięcej i jakie powinny być główne kierunki działania akcji przeciwalkoholowej, zmierzającej do ograniczenia nadmiernej konsumpcji. Przesuwając granice wieku powyżej 18 lat i odejmując całą ilość alkoholu, spożywaną przez kobiety, uzyskamy przeciętną roczną konsumpcję około 11 litrów czystego alkoholu na każdego dorosłego mężczyznę w Polsce. Ilość ta, wypijana w postaci samej tylko wódki, wynosiłaby ponad 27 litrów wódki rocznie na dorosłego mężczyznę. Każdy z czytelników zna mnóstwo przykładów dorosłych mężczyzn, którzy swojej statystycznej porcji nie wypijają. Oczywiście inni konsumują zwiększoną ilość alkoholu, znacznie wyższą niż przeciętna.
Spróbujmy więc odpowiedzieć na pytanie, kto ile w Polsce pije?
Obszernego materiału na ten temat dostarczyły ankiety z 1961 i 1962 r., wspomniane we wstępie do niniejszego rozdziału. Zwłaszcza ankieta z 1962 r., przeprowadzana w okresie jesiennym, pozwoliła ocenić właściwiej poziom konsumpcji na wsi i ujawniła, że wbrew pozorom mieszkańcy wsi konsumują w ciągu roku blisko o 10% więcej alkoholu niż mieszkańcy miast. Tłumaczyć to można tym, że formy życia towarzyskiego i rozrywki na wsi częściej niż w mieście wiążą się z dużą konsumpcją alkoholu, a dochody ludności wiejskiej pozwalają obecnie na zakup trunków. Wśród mieszkańców wsi najwięcej alkoholu piją najmłodsi spośród badanych konsumentów — młodzi mężczyźni od 18 do 20 lat. Poziom spożycia we wsiach, posiadających gospody, był o 10% wyższy niż w pozostałych.
Jak duża jest różnica między konsumpcją napojów alkoholowych przez mężczyzn i kobiety?
W Polsce według danych ankiety z 1962 r. mężczyźni piją 5,4 raza więcej wódki niż kobiety, 2,3 raza więcej wina i 7,9 raza więcej piwa. Jeżeli chodzi o napoje spirytusowe, to kobiety w mieście piją ich stosunkowo więcej niż kobiety na wsi.
Badanie konsumentów według wieku wykazało, że największe spożycie na wsi zanotowano — jak zaznaczyliśmy wyżej — wśród mężczyzn najmłodszych od 18 do 20 lat, a w mieście grupę najwięcej pijących stanowią mężczyźni w wieku 25—29 lat. Kobiety zarówno w mieście, jak i na wsi piją stosunkowo najwięcej w wieku od 21 do 24 lat.
Dane o przeciętnej konsumpcji alkoholu nie dają wyobrażenia o tym, jaki jest rozkład spożycia napojów alkoholowych wśród ogółu ludności, ponieważ odnośnie do alkoholu można mówić o dużej koncentracji spożycia. Odmiennie niż przy innych artykułach jedynie mały procent ludności nabywa przypadającą na nią statystycznie porcję napojów alkoholowych. Już na podstawie obserwacji można stwierdzić bez trudności, że ogromna większość kobiet, a i przeważająca ilość dorosłych mężczyzn, nie wypija swojej statystycznej porcji alkoholu. Natomiast stosunkowo nieznaczna część ludności dorosłej pije za siebie i za tych, którzy piją mało lub nie piją wcale. W skali krajowej stanowi to jednak około 1,5 miliona osób. Oni oblegają sklepy monopolowe i budki z piwem, oni są głównymi konsumentami alkoholu w zakładach gastronomicznych. Zamieszczony poniżej wykres przedstawia rozkład spożycia wśród konsumentów wódki, wina i piwa. Wykres opracowany jest na podstawie badań ankietowych, przeprowadzonych w 1961 r.
Podział konsumentów wg wielkości spożycia – Liczba konsumentów na 100 pijących.
Spośród osób ankietowanych, jak ukazuje tabela, 31,7% nie piło w ogóle wódki, prawie 40% powstrzymywało się od konsumpcji wina, a prawie połowa badanych nie piła w ogóle piwa. 56% badanych piło rocznie nie więcej niż 10 litrów wódki i 48% badanych piło mniej niż po 10 litrów wina rocznie. Mniej więcej 12% badanych konsumentów spożywało większe ilości wódki i wina.
Po przeliczeniu wszystkich napojów wypijanych w ciągu roku na 100% alkohol i po połączeniu wyników badania wszystkich grup można było ustalić, że blisko połowa całego alkoholu, znajdującego się w sprzedaży w handlu i zakładach gastronomicznych, jest nabywana i konsumowana przez niewielką, liczącą 7—12%, grupę ludności dorosłej.
Podział badanych wg łącznej ilości spożywanych napojów alkoholowych w ciągu roku
| Marzec 1961 | ||||||
| Grupa
Wyszczególnienie |
liczba osób w odsetkach | wypita ilość alkoholu 100% w odsetkach | ||||
| ogółem | w tym mieszkańcy | ogółem | w tym mieszkańcy | |||
| miasta | wsi | miasta | wsi | |||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| Badani w tym: | 100 | 47,2 | 52,8 | 100 | 50,5 | 49,5 |
| — niepijący | 15,7 | 7,0 | 8,7 | 0 | 0 | 0 |
| — pijący w litrach 100% | ||||||
| do 4 | 55,7 | 25,4 | 30,3 | 14,3 | 6,5 | 7,8 |
| 4,1-8 | 14,6 | 7,4 | 7,2 | 19,4 | 9,8 | 9,6 |
| 8,1-12 | 6,0 | 3,2 | 2,8 | 14,0 | 7,4 | 6,6 |
| 12,1-16 | 2,6 | 1,5 | 1,1 | 8,5 | 5,0 | 3,5 |
| 16,1 i więcej | 5,4 | 2,7 | 2,7 | 43,8 | 21,8 | 22,0 |
Jeżeli, jak już podawano wyżej, wydatki na alkohol wyniosły w Polsce w 1965 r. po 960 zł na każdego mieszkańca a wydatki na alkohol statystycznego dorosłego mężczyzny sięgałyby dwóch—trzech tysięcy zł rocznie, to należy przyjąć, że osoby z grupy pijących najwięcej, wydają na ten cel rocznie nie mniej niż po 10 000, zł, a niejednokrotnie i więcej, bo i w tej grupie osób najwięcej pijących rozkład spożycia nie jest równomierny.